Brontekst bekijken van Scope van Edukoppeling

Voor de de scope van Edukoppeling zijn een een aantal dimensies te onderscheiden:
* [[#Scope: Interoperabiliteit|Interoperabiliteit]];
* [[#Scope: Werkingsgebied|Werkingsgebied]];
* [[#Scope: Functionaliteit|Functionaliteit]].

Voor een goed begrip van de totale scope van Edukoppeling is voor deze dimensies in kaart gebracht welke soorten interoperabiliteit, welke werkingsgebieden, respectievelijk welke functionaliteiten door Edukoppeling worden ondersteund.

==Scope: Interoperabiliteit==
Interoperabiliteit betekent de mogelijkheid hebben om met elkaar te communiceren. In de ''Visie op Onderwijs Service Bus 2015'' wordt onderscheid gemaakt tussen Semantische en Technische interoperabiliteit (p.13):
* Semantische interoperabiliteit. Het vermogen van systemen en organisaties om aan de kant van zender en ontvanger gegevens op dezelfde manier te interpreteren. Het accuraat bepalen van de betekenis leidt tot nuttige informatie voor de eindgebruiker.
* Technische interoperabiliteit. Het vermogen van systemen om op het niveau van infrastructuur en software met elkaar te communiceren. Edukoppeling zorgt er voor dat organisaties op onderliggend technische niveaus met elkaar kunnen communiceren, waardoor het op semantisch niveau betekenisvol gecommuniceerd kan worden. 

Edukoppeling raakt aan beiden, maar komt het best overeen met een technische infrastructuur als er gesproken wordt over een 'service bus'. Door de scope van Edukoppeling expliciet te beperken tot technische interoperabiliteit, wordt een zo zuiver mogelijk beeld geschetst van de (infrastructuur)services die Edukoppeling biedt.

Edukoppeling is een 'informatiesnelweg' waarover berichten gestuurd worden. De inhoud van de berichten is niet van belang. Edukoppeling kijkt slechts naar de 'enveloppe'. Om naast technische interoperabiliteit ook semantische interoperabiliteit binnen het onderwijsdomein te bewerkstelligen, zijn aanvullende afspraken nodig over de inhoud van de enveloppe.

Er is echter een grijs gebied tussen techniek en semantiek. Bijvoorbeeld rondom de adressering en routering van berichten: een bericht kan immers zowel ''aan'' een onderwijsinstelling worden gestuurd als ''over'' een onderwijsinstelling gaan. Dan raakt de inhoud van de enveloppe hetgene wat op de enveloppe geschreven staat. Bij de identificering van de onderwijsinstelling relevant voor Edukoppeling; dat staat op de enveloppe. De identificering van de onderwijsinstelling is niet relevant voor Edukoppeling wanneer het om de informatie gaat, want dat onderdeel van de inhoud, in de enveloppe. Een serviceregister kan een verband leggen tussen de semantische identiteit van een organisatie en de technische identiteit van een door die organisatie aangeboden service.

==Scope: Werkingsgebied==

Binnen het onderwijsdomein bestaan verschillende [[werkingsgebieden]], die de reikwijdte van bijvoorbeeld een afspraak, standaard of voorziening duiden. We onderscheiden de volgende werkingsgebieden: 
* Overheid: gegevensuitwisseling binnen de overheid, d.w.z. tussen OCW/DUO en andere overheden;
* OCW: gegevensuitwisseling binnen OCW (incl. DUO);
* Onderwijsdomein: gegevensuitwisseling binnen het onderwijsdomein, d.w.z. tussen OCW/DUO en het onderwijsveld 
* Onderwijsveld: gegevensuitwisseling binnen het onderwijsveld, d.w.z. tussen onderwijsinstellingen onderling uit alle onderwijssectoren, via eventuele intermediairs;
* Onderwijssector: gegevensuitwisseling tussen onderwijsinstellingen onderling binnen één onderwijssector
* Onderwijsinstelling: gegevensuitwisseling binnen een enkele onderwijsinstelling.

De onderstaande figuur toont de scope van Edukoppeling vanuit het perspectief van zeggenschap over de gegevensbronnen (de verschillende registers) en –leveranciers. 

[[Bestand:Gegevensbronnen.png|frame|center|Autoritatieve gegevensbronnen en -leveranciers]]

De scope van Edukoppeling met betrekking tot de verschillende werkgebieden is, conform deze figuur, als volgt.
{| class="wikitable"
|-
!''Werkingsgebieden binnen scope'' !! ''Werkingsgebieden buiten scope''
|-
| Onderwijsdomein || Overheid
|-
| Onderwijsveld || OCW
|-
| Onderwijssector || Onderwijsinstelling
|}

Wanneer er gestreefd wordt dat Edukoppeling een onderwijsinstelling faciliteert in al haar communicatie met andere partijen, betekent dat alle relaties die een school heeft binnen het werkingsgebied van Edukoppeling vallen. Ook andere partijen die niet in bovenstaande figuur worden genoemd, komen dan in beeld zoals bijvoorbeeld:
* Gemeenten: in het kader van verzuim en vsv
* Jeugdzorginstanties: in het kader van zorg en advies 
* Uitgevers in het kader van digitaal toetsen

De uitwisseling met deze partijen kan deels worden gefaciliteerd door koppeling van Edukoppeling met andere servicebussen via een overslagpunt (zie ook [[Edukoppeling bus-topologie]]). Het overslagpunt ontvangt dan namens (bijvoorbeeld) de gemeenten berichten die via Edukoppeling geadresseerd zijn aan een gemeente en stuurt deze door via Digikoppeling. Ook zouden deze partijen rechtstreeks aangesloten kunnen zijn op Edukoppeling, bijvoorbeeld voor de levering van toets- en resultaatgegevens aan onderwijsinstellingen door uitgeverijen.

Dit betekent dat de opsomming van gegevensbronnen en betrokken partijen in bovenstaande figuur niet limitatief is. Als uitgangspunt voor hanteren we dat:
* Alle autoritatieve gegevensbronnen voor het onderwijsdomein zijn - eventueel via een overslagpunt of een loket - rechtstreeks ontsloten via Edukoppeling.
: ''Bijvoorbeeld: DUO Onderwijsregisters, GBA (via DUO Register Persoon), Instellingsregisters, Uitgeverijen i.h.k.v. toets- en examenresultaten''
* Alle actieve afnemers (partijen die zelf informatie ophalen uit de autoritatieve gegevensbronnen) zijn rechtstreeks aangesloten op Edukoppeling.
: ''Bijvoorbeeld: onderwijsinstellingen en intermediairs''
* Alle passieve afnemers (partijen die op de hoogte worden gehouden van relevante wijzigingen in de autoritatieve gegevensbronnen)zijn bereikbaar via Edukoppeling (rechtstreeks of via loket/overslagpunt).
: ''Bijvoorbeeld: gemeenten i.h.k.v. verzuim''

==Scope: Functionaliteit==
Edukoppeling heeft diverse relaties en raakvlakken die van invloed zijn op scope. Hier enkele voorbeelden: 
* ''Visie op Onderwijs Service Bus 2015. ''
:Edukoppeling biedt functionaliteiten aan het onderwijsdomein in de vorm van infrastructuurservices  (cf. ''Visie op Onderwijs Service Bus 2015'', p.12), conform een stelsel van afspraken en/of standaarden. Het visiedocument geeft een overzicht van dergelijke functionaliteiten in termen van technische bouwstenen:
** PKI-instellingen
** Servicewiki (serviceregister)
** Testvoorziening
** Gateway
** Routering- en autorisatievoorziening
** Procesbesturing
** Procesarchivering
* Daarnaast ontstaan uit  SION-projecten bepaalde behoeften aan infrastructuurservices die al dan niet door of via Edukoppeling (kunnen) worden geboden. Een voorbeeld uit het project In- en Uitschrijven:
[[Bestand:Ondersteunende voorzieningen Edukoppeling.png|center]]
* Uit het Visiedocument Project Referentie Architectuur volgt na een eerste inventarisatie een lijst van generieke basis infrastructuurvoorzieningen:
** Identificatie-, authenticatie- en autorisatiedienst
** Dienstenregister (catalogus met diensten die worden aangeboden)
** Routeringsdienst (een dienst die berichten en gegevens over de basisinfrastructuur kan routeren)
** Logging (een dienst die het 'verkeer' over de basisinfrastructuur registreert)
** Testvoorziening om te kunnen testen of diensten ook voldoen aan bepaalde technische eisen, voordat diensten worden toegelaten
** Fall back mogelijkheden

Alles bij elkaar levert dat het volgende beeld op van de (gewenste) functionele scope van Edukoppeling:
{| class="wikitable"
|-
! Infrastructuurservice !! Voorziening !! Opmerkingen
|-
| Identificatie en authenticatie instellingen || Identityprovider instellingen || Deze voorziening stelt instellingen in staat hun identiteit kenbaar te maken (identificatie) en te laten verifiëren (authenticatie), opdat gegevens met een andere partij uitgewisseld kunnen worden. Mogelijk middels bestaande e-overheidsbouwstenen, zoals eHerkenning of PKIOverheid
|-
| Identificatie en authenticatie onderwijsvolgers || Identityprovider onderwijsvolgers || Mogelijk middels bestaande e-overheidsbouwstenen, zoals DigiD
|-
| Routering ||Gateway || De Gateway wordt door of namens een ketendeelnemer ingericht als aansluiting op Edukoppeling.  Digikoppeling-compatible (WUS, ebMS) gateways worden door de markt geleverd. Er bestaat een mogelijkheid een open source Edukoppeling-gateway in de DUO ontwikkelstraat onder te brengen.
|-
| Routering || Serviceregister || Een serviceregister maakt het aanbieders van services mogelijk vast te leggen:
* wat er wordt aangeboden
* wie dat aanbiedt
* waar dat staat
* wie daar gebruik van mag maken
De inhoud van het serviceregister kan worden gebruikt om (semi-)automatisch de juiste service bij de juiste aanbieder te lokaliseren.
|-
| Digitaal ondertekenen || Signing voorziening || Voor de rechtsgeldigedigitale ondertekening van bijvoorbeeld een inschrijfovereenkomst. 
|-
| Controle autorisatie centrale gegevens || Centrale autorisatievoorziening || Bepaalt wie welke gegevens uit de DUO-registers mag opvragen
|-
| Controle autorisatie decentrale gegevens || Machtigingsvoorziening || Bepaalt welke gegevens een instelling namens een onderwijsvolger mag opvragen. Mogelijk middels bestaande e-overheidsbouwstenen zoals DigiD Machtigen
|-
| Machtiging verstrekken || Machtigingsvoorziening || Mogelijk middels bestaande e-overheidsbouwstenen zoals DigiD Machtigen
|-
| Compliance testen || Compliancevoorziening || Voorziening om te kunnen testen of diensten voldoen aan bepaalde technische eisen, voordat ze worden toegelaten
|-
| Archivering || Decentrale logvoorziening || Decentraal (per organisatie) in het kader van de Archiefwet vastleggen van het feit dat een bericht binnenkwam of uitging en wat de inhoud van dat bericht was. Om in ketensamenwerking het hele samenwerkingsverband aan te kunnen spreken op de context waarin beslissingen tot stand zijn gekomen of gegevens zijn geregistreerd, wordt bij het eerste contact met burger of bedrijf een context-id toegekend en meegegeven in de keten. Het is de verantwoordelijkheid van elke organisatie deze context in de logging vast te leggen.
|-
| Monitoring || Decentrale logvoorziening || Vastleggen van metagegevens over berichten en afgeleide gegevens (kengetallen). Deze gegevens kunnen bijvoorbeeld ontsloten worden in een dashboard van waaruit service levels kunnen worden gemonitord.  Zo'n dashboard is geen onderdeel van Edukoppeling. 
|}

NB1: In de kolom Opmerkingen wordt een aan gegeven wat de mogelijke invulling van deze services en voorzieningen is. Dit is slechts een eerste verkenning. Voor elk van deze onderwerpen moeten aanvullende technische en semantische afspraken worden gemaakt. 

NB2: De laatste versie van de transactiestandaard Edukoppeling is gepubliceerd op de website [http://www.sionderwijs.nl sionderwijs.nl]

==Zie ook==
* [[Service-georiënteerde_keten]]
* [[Edukoppeling]]
* [[Edukoppeling bus-topologie]]

[[Categorie:Edukoppeling Transactiestandaard]]