Kernmodel Onderwijsinformatie: verschil tussen versies

Uit ROSA Wiki
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
(Queries obv ArchiMate-model)
(9 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
__TOC__
==Inleiding==
Efficiënte samenwerking draait om 'interoperabiliteit': het vermogen van organisaties in de onderwijsketen om met elkaar te communiceren en te interacteren. We onderscheiden daarbij [[Service-georiënteerde keten|''technische interoperabiliteit'']] ("Hoe knopen we systemen aan elkaar?") en [[Gemeenschappelijke informatiehuishouding|''semantische interoperabiliteit'']] ("Hoe zorgen we ervoor dat partijen elkaar inhoudelijk begrijpen?").
Efficiënte samenwerking draait om 'interoperabiliteit': het vermogen van organisaties in de onderwijsketen om met elkaar te communiceren en te interacteren. We onderscheiden daarbij [[Service-georiënteerde keten|''technische interoperabiliteit'']] ("Hoe knopen we systemen aan elkaar?") en [[Gemeenschappelijke informatiehuishouding|''semantische interoperabiliteit'']] ("Hoe zorgen we ervoor dat partijen elkaar inhoudelijk begrijpen?").


[[Bestand:KOI ankerplaat.png|frame|Semantische en technische interoperabiliteit - het KOI als ankerplaat]]
[[Bestand:KOI ankerplaat.png|frame|Semantische en technische interoperabiliteit - het KOI als ankerplaat]]


Op technisch vlak wordt  aan het interoperabiliteitsvraagstuk invulling gegeven door [[Edukoppeling]], een voorgestelde transactiestandaard voor berichtuitwisseling in de onderwijsketen. Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) is gericht op semantische interoperabiliteit. Het KOI is het semantisch model van ROSA en beschrijft als zodanig de semantiek van de begrippen die aan de orde zijn in de verschillende ketenprocessen: de verschillende gegevenssoorten in de ketenprocessen zijn 1-op-1 gerelateerd aan KOI-begrippen. De laatste zijn tegelijkertijd ook gerelateerd aan begrippen afkomstig uit andere bronnen zoals (in de naaste toekomst) het DUO Gegevenswoordenboek. Het geheel van via het KOI aan elkaar gerelateerde semantische bronnen noemen we het semantisch landschap.  
Op technisch vlak wordt  aan het interoperabiliteitsvraagstuk invulling gegeven door [[Edukoppeling]], een voorgestelde transactiestandaard voor berichtuitwisseling in de onderwijsketen. Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) is gericht op semantische interoperabiliteit. Het KOI is het semantisch model van ROSA en beschrijft als zodanig de semantiek van de begrippen die aan de orde zijn in de verschillende ketenprocessen: de verschillende gegevenssoorten in de ketenprocessen zijn 1-op-1 gerelateerd aan KOI-begrippen. De laatste zijn tegelijkertijd ook gerelateerd aan begrippen afkomstig uit andere bronnen zoals (in de naaste toekomst) het DUO Gegevenswoordenboek. Het geheel van via het KOI aan elkaar gerelateerde semantische bronnen noemen we het [[semantisch landschap]].  


Het onderwijs kenmerkt zich door een opdeling van het onderwijsveld in verschillende autonome [[Werkingsgebieden|sectoren]]. Elk van deze sectoren gebruikt een eigen jargon. Ook veel processen kennen een eigen terminologie, soms sectorgebonden (denk aan digitaal aanmelden in het MBO), soms tussen sectoren (denk aan de uitwisseling van het onderwijskundig rapport van PO naar VO) en soms over sectoren heen (denk aan digitaal examineren). De oplossing die het KOI biedt is dan ook bewust niet vormgegeven als een afgedwongen standaardtaal die sector- en proceseigen terminologie moet vervangen. In plaats daarvan biedt het KOI een gemeenschappelijk beeld dat herkenbaar is voor alle partijen, een 'ankerplaat' die als een soort Esperanto kan dienen wanneer vanuit verschillende sectoren of verschillende processen wordt samengewerkt. Deze ankerplaat dient om onnodige variëteit in betekenissen te beperken (zie ook de afbeelding). In de afbeelding is ter illustratie een aantal voorbeeldprocessen opgenomen, maar er zijn uiteraard nog veel meer voorbeelden van dergelijke processen te noemen, zoals BRON PO, BRON VO + BVE, VSV (verzuim) en Studielink (aanmelden in het HO). De [[Methode KOI]] uit deze figuur is verder uitgewerkt in een separaat hoofdstuk.
Het onderwijs kenmerkt zich door een opdeling van het onderwijsveld in verschillende autonome [[Werkingsgebieden|sectoren]]. Elk van deze sectoren gebruikt een eigen jargon. Ook veel processen kennen een eigen terminologie, soms sectorgebonden (denk aan digitaal aanmelden in het MBO), soms tussen sectoren (denk aan de uitwisseling van het onderwijskundig rapport van PO naar VO) en soms over sectoren heen (denk aan digitaal examineren). De oplossing die het KOI biedt is dan ook bewust niet vormgegeven als een afgedwongen standaardtaal die sector- en proceseigen terminologie moet vervangen. In plaats daarvan biedt het KOI een gemeenschappelijk beeld dat herkenbaar is voor alle partijen, een 'ankerplaat' die als een soort Esperanto kan dienen wanneer vanuit verschillende sectoren of verschillende processen wordt samengewerkt. Deze ankerplaat dient om onnodige variëteit in betekenissen te beperken (zie ook de afbeelding). In de afbeelding is ter illustratie een aantal voorbeeldprocessen opgenomen, maar er zijn uiteraard nog veel meer voorbeelden van dergelijke processen te noemen, zoals BRON PO, BRON VO + BVE, VSV (verzuim) en Studielink (aanmelden in het HO). De [[Methode KOI]] uit deze figuur is verder uitgewerkt in een separaat hoofdstuk.
Regel 15: Regel 18:
</div>
</div>


==Het Kernmodel Onderwijsinformatie==
Het doel van het KOI is inzicht te geven in de belangrijkste begrippen in het onderwijsdomein en hun samenhang. De toepassingsmogelijkheden van het KOI zijn daarmee ook breder dan de specificatie van gegevens en uitwisselformaten. Zo kan het KOI bijvoorbeeld ook gebruikt worden om, in het kader van [[Zeggenschap gegevensbronnen]], te inventariseren welke gegevenssoorten vanuit welke bronnen beschikbaar (zouden moeten) zijn. Een model als het KOI is overigens per definitie niet 'af' - de werkelijkheid is continu aan verandering onderhevig, en nieuwe inzichten (zoals bijvoorbeeld rondom het concept 'instellingsidentiteit') kunnen in het KOI opgenomen worden. Ook een verdere verbreding van de scope van het KOI kan tot aanvullingen leiden.
Het doel van het KOI is inzicht te geven in de belangrijkste begrippen in het onderwijsdomein en hun samenhang. De toepassingsmogelijkheden van het KOI zijn daarmee ook breder dan de specificatie van gegevens en uitwisselformaten. Zo kan het KOI bijvoorbeeld ook gebruikt worden om, in het kader van [[Zeggenschap gegevensbronnen]], te inventariseren welke gegevenssoorten vanuit welke bronnen beschikbaar (zouden moeten) zijn. Een model als het KOI is overigens per definitie niet 'af' - de werkelijkheid is continu aan verandering onderhevig, en nieuwe inzichten (zoals bijvoorbeeld rondom het concept 'instellingsidentiteit') kunnen in het KOI opgenomen worden. Ook een verdere verbreding van de scope van het KOI kan tot aanvullingen leiden.


Regel 49: Regel 53:
rect 355 1059 539 1134 [[Onderwijsvolger (KOI)|Onderwijsvolger]]
rect 355 1059 539 1134 [[Onderwijsvolger (KOI)|Onderwijsvolger]]
rect 727 1114 935 1186 [[Onderwijsafspraak]]
rect 727 1114 935 1186 [[Onderwijsafspraak]]
rect 75 1189 254 1327 [[Zorg en begeleiding|Zorg en begeleiding]]
rect 75 1189 254 1327 [[Zorg en begeleiding (KOI)|Zorg en begeleiding]]
rect 340 1197 545 1333 [[Wettelijke vertegenwoordiger]]
rect 340 1197 545 1333 [[Wettelijke vertegenwoordiger]]


Regel 55: Regel 59:
</imagemap>
</imagemap>


In het model is een aantal groepen begrippen te vinden. Grofweg vinden we bovenin begrippen die te maken hebben met het leerproces; in het midden begrippen die te maken hebben met de onderwijsinstelling en het onderwijsaanbod; en onderin begrippen die te maken hebben met onderwijsvolger, deelname en resultaat. Elk van de begrippen wordt in de [[Definities van begrippen uit het kernmodel|definitielijst]] gedefinieerd, toegelicht en voorzien van een (niet-uitputtende) lijst van voorbeelden. De relaties in het model geven een indruk van de samenhang tussen de verschillende begrippen, maar zijn niet definitief. Verschillende partijen kunnen andere belangrijke relaties zien tussen de kernbegrippen. Wanneer een relatie in bovenstaande figuur ontbreekt, wil dat dus niet zeggen dat deze relatie niet zou bestaan.
In het model is een aantal groepen begrippen te vinden. Grofweg vinden we bovenin begrippen die te maken hebben met het leerproces; in het midden begrippen die te maken hebben met de onderwijsinstelling en het onderwijsaanbod; en onderin begrippen die te maken hebben met onderwijsvolger, deelname en resultaat. Elk van de begrippen wordt in de [[#Definities uit KOI|definitielijst]] gedefinieerd, toegelicht en voorzien van een (niet-uitputtende) lijst van voorbeelden. De relaties in het model geven een indruk van de samenhang tussen de verschillende begrippen, maar zijn niet definitief. Verschillende partijen kunnen andere belangrijke relaties zien tussen de kernbegrippen. Wanneer een relatie in bovenstaande figuur ontbreekt, wil dat dus niet zeggen dat deze relatie niet zou bestaan.
Achter de hoofdlijnen van het KOI gaat nog een wereld van detail schuil. Deze wereld is het onderwerp van diverse gegevenssets, informatiemodellen en berichtspecificaties. Het KOI beoogt niet deze detailwereld, waarin sectorale en processpecifieke terminologie een belangrijke rol speelt, te standaardiseren. Het is wel belangrijk dat de samenhang tussen verschillende semantische bronnen (specificaties, modellen, gegevenswoordenboeken) vanuit semantiek ondersteund wordt en gerelateerd kan worden aan het KOI. De samenhang tussen de verschillende semantische bronnen in het onderwijs, inclusief het KOI dat de verbindende schakel tussen die bronnen vormt, wordt zichtbaar in het [[semantisch landschap]]. Het [[semantisch landschap]] is daarom een belangrijk onderdeel van de toepassing van het KOI bij het opstellen van modellen en specificaties. Het proces om vanuit het KOI en het bredere semantisch landschap te komen tot dergelijke specificaties is beschreven in de [[methode KOI]].
Achter de hoofdlijnen van het KOI gaat nog een wereld van detail schuil. Deze wereld is het onderwerp van diverse gegevenssets, informatiemodellen en berichtspecificaties. Het KOI beoogt niet deze detailwereld, waarin sectorale en processpecifieke terminologie een belangrijke rol speelt, te standaardiseren. Het is wel belangrijk dat de samenhang tussen verschillende semantische bronnen (specificaties, modellen, gegevenswoordenboeken) vanuit semantiek ondersteund wordt en gerelateerd kan worden aan het KOI. De samenhang tussen de verschillende semantische bronnen in het onderwijs, inclusief het KOI dat de verbindende schakel tussen die bronnen vormt, wordt zichtbaar in het [[semantisch landschap]]. Het [[semantisch landschap]] is daarom een belangrijk onderdeel van de toepassing van het KOI bij het opstellen van modellen en specificaties. Het proces om vanuit het KOI en het bredere semantisch landschap te komen tot dergelijke specificaties is beschreven in de [[methode KOI]].
==KOI Ontwikkelagenda 2016==
De KOI Ontwikkelagenda 2016 is [https://docs.google.com/spreadsheets/d/1ZxJ10PReuctzBO-Zpc4_2aInNLvV65OEDNJNwN5qI8E/pubhtml?gid=1457594262&single=true hier] te vinden. Deze [https://docs.google.com/document/d/1QUQPHnHLSoPutNm-EvCgOSf4McRMmiZfsWuqPlOjYik/edit?usp=sharing toelichting bij de KOI Ontwikkelagenda] geeft tekst en uitleg over bedoeling, inhoud en aanpak van de onwikkelagenda.
==Definities uit KOI==
{{#ask: [[Type_nl::KOI-begrip]]|?Documentation=Definitie|?Toelichting_nl#=Toelichting|limit=1000}}
<hr/>


==Zie ook==
==Zie ook==
Regel 64: Regel 75:
* [[Gemeenschappelijke informatiehuishouding]]
* [[Gemeenschappelijke informatiehuishouding]]
* [[Semantisch landschap]]
* [[Semantisch landschap]]
* [[Opbouw van het semantisch model]]
* [[Opbouw van het semantisch model van het KOI]]
* [[Methode Kernmodel Onderwijsinformatie]]
* [[Methode Kernmodel Onderwijsinformatie]]
[[Categorie:ROSA Encyclopedie]]

Versie van 3 okt 2018 19:19

Inleiding[bewerken]

Efficiënte samenwerking draait om 'interoperabiliteit': het vermogen van organisaties in de onderwijsketen om met elkaar te communiceren en te interacteren. We onderscheiden daarbij technische interoperabiliteit ("Hoe knopen we systemen aan elkaar?") en semantische interoperabiliteit ("Hoe zorgen we ervoor dat partijen elkaar inhoudelijk begrijpen?").

Semantische en technische interoperabiliteit - het KOI als ankerplaat

Op technisch vlak wordt aan het interoperabiliteitsvraagstuk invulling gegeven door Edukoppeling, een voorgestelde transactiestandaard voor berichtuitwisseling in de onderwijsketen. Het Kernmodel Onderwijsinformatie (KOI) is gericht op semantische interoperabiliteit. Het KOI is het semantisch model van ROSA en beschrijft als zodanig de semantiek van de begrippen die aan de orde zijn in de verschillende ketenprocessen: de verschillende gegevenssoorten in de ketenprocessen zijn 1-op-1 gerelateerd aan KOI-begrippen. De laatste zijn tegelijkertijd ook gerelateerd aan begrippen afkomstig uit andere bronnen zoals (in de naaste toekomst) het DUO Gegevenswoordenboek. Het geheel van via het KOI aan elkaar gerelateerde semantische bronnen noemen we het semantisch landschap.

Het onderwijs kenmerkt zich door een opdeling van het onderwijsveld in verschillende autonome sectoren. Elk van deze sectoren gebruikt een eigen jargon. Ook veel processen kennen een eigen terminologie, soms sectorgebonden (denk aan digitaal aanmelden in het MBO), soms tussen sectoren (denk aan de uitwisseling van het onderwijskundig rapport van PO naar VO) en soms over sectoren heen (denk aan digitaal examineren). De oplossing die het KOI biedt is dan ook bewust niet vormgegeven als een afgedwongen standaardtaal die sector- en proceseigen terminologie moet vervangen. In plaats daarvan biedt het KOI een gemeenschappelijk beeld dat herkenbaar is voor alle partijen, een 'ankerplaat' die als een soort Esperanto kan dienen wanneer vanuit verschillende sectoren of verschillende processen wordt samengewerkt. Deze ankerplaat dient om onnodige variëteit in betekenissen te beperken (zie ook de afbeelding). In de afbeelding is ter illustratie een aantal voorbeeldprocessen opgenomen, maar er zijn uiteraard nog veel meer voorbeelden van dergelijke processen te noemen, zoals BRON PO, BRON VO + BVE, VSV (verzuim) en Studielink (aanmelden in het HO). De Methode KOI uit deze figuur is verder uitgewerkt in een separaat hoofdstuk.

Voorbeeld

De termen 'leerling', 'student' of 'deelnemer' zijn gangbaar in verschillende onderwijssectoren. Deze begrippen zijn contextgebonden. Binnen de context van verschillende onderwijssectoren betekenen ze hetzelfde: degene die onderwijs volgt. Door het generieke begrip 'onderwijsvolger' te relateren aan deze begrippen ontstaat er een gemeenschappelijk beeld, waardoor bijvoorbeeld voorzieningen uit de ene sector gerelateerd kunnen worden aan behoeften in een andere sector.

Binnen de afzonderlijke onderwijssectoren hoeft dus niet dezelfde taal gebruikt te worden. Het is het kernmodel onderwijsinformatie dat, ondanks de verschillen in terminologie, de verbinding tussen de sectoren ondersteunt en zo helpt sectoroverstijgende gegevensuitwisseling mogelijk te maken.

Het Kernmodel Onderwijsinformatie[bewerken]

Het doel van het KOI is inzicht te geven in de belangrijkste begrippen in het onderwijsdomein en hun samenhang. De toepassingsmogelijkheden van het KOI zijn daarmee ook breder dan de specificatie van gegevens en uitwisselformaten. Zo kan het KOI bijvoorbeeld ook gebruikt worden om, in het kader van Zeggenschap gegevensbronnen, te inventariseren welke gegevenssoorten vanuit welke bronnen beschikbaar (zouden moeten) zijn. Een model als het KOI is overigens per definitie niet 'af' - de werkelijkheid is continu aan verandering onderhevig, en nieuwe inzichten (zoals bijvoorbeeld rondom het concept 'instellingsidentiteit') kunnen in het KOI opgenomen worden. Ook een verdere verbreding van de scope van het KOI kan tot aanvullingen leiden.

Versie 1.0 van het KOI (mei 2014) was opgesteld op basis van streefbeelden en gegevenssets uit de verschillende SION-projecten, de (lopende) uitwerking van gegevensbronnen (zie Zeggenschap gegevensbronnen), tussenresultaten uit de werkgroep onderwijsidentiteit (IAA) en het registermodel van DUO.

Bij de huidige versie 1.1 van het KOI (april 2015, zie onderstaande figuur) is de relatering van het KOI aan drie domeinmodellen verder uitgediept:

  • Curriculum (het model van het Onderwijs Begrippenkader)
  • Onderwijsaanbod (OA)
  • Toetsen & examineren

Doelstelling is dat het KOI de belangrijkste concepten bevat die het onderwijs kenmerken, bezien vanuit zowel de onderwijsinhoudelijke als de administratieve ketenprocessen waar SION zich op richtte. Het model is zoals gezegd niet statisch of 'af', maar de objecten zijn wel zo gekozen dat het model niet te gedetailleerd is, zich met name richt op hoofdlijnen en daarmee betrekkelijk stabiel is.

InhoudDoelNiveauLeereenheidRegelingErkenningOnderwijsvormOnderwijsaanbodOnderwijslocatieOnderwijsinstellingOnderwijsorganisatieResultaatToetsRooster of planningOrganisatorische eenheidOnderwijsactiviteitMedewerkerOnderwijsvolgerOnderwijsafspraakZorg en begeleidingWettelijke vertegenwoordigerKernmodel onderwijsinformatie.png
Over deze afbeelding

In het model is een aantal groepen begrippen te vinden. Grofweg vinden we bovenin begrippen die te maken hebben met het leerproces; in het midden begrippen die te maken hebben met de onderwijsinstelling en het onderwijsaanbod; en onderin begrippen die te maken hebben met onderwijsvolger, deelname en resultaat. Elk van de begrippen wordt in de definitielijst gedefinieerd, toegelicht en voorzien van een (niet-uitputtende) lijst van voorbeelden. De relaties in het model geven een indruk van de samenhang tussen de verschillende begrippen, maar zijn niet definitief. Verschillende partijen kunnen andere belangrijke relaties zien tussen de kernbegrippen. Wanneer een relatie in bovenstaande figuur ontbreekt, wil dat dus niet zeggen dat deze relatie niet zou bestaan. Achter de hoofdlijnen van het KOI gaat nog een wereld van detail schuil. Deze wereld is het onderwerp van diverse gegevenssets, informatiemodellen en berichtspecificaties. Het KOI beoogt niet deze detailwereld, waarin sectorale en processpecifieke terminologie een belangrijke rol speelt, te standaardiseren. Het is wel belangrijk dat de samenhang tussen verschillende semantische bronnen (specificaties, modellen, gegevenswoordenboeken) vanuit semantiek ondersteund wordt en gerelateerd kan worden aan het KOI. De samenhang tussen de verschillende semantische bronnen in het onderwijs, inclusief het KOI dat de verbindende schakel tussen die bronnen vormt, wordt zichtbaar in het semantisch landschap. Het semantisch landschap is daarom een belangrijk onderdeel van de toepassing van het KOI bij het opstellen van modellen en specificaties. Het proces om vanuit het KOI en het bredere semantisch landschap te komen tot dergelijke specificaties is beschreven in de methode KOI.

KOI Ontwikkelagenda 2016[bewerken]

De KOI Ontwikkelagenda 2016 is hier te vinden. Deze toelichting bij de KOI Ontwikkelagenda geeft tekst en uitleg over bedoeling, inhoud en aanpak van de onwikkelagenda.

Definities uit KOI[bewerken]

 DefinitieToelichting
onderwijsontwikkelingHet samenstellen van onderwijsprogramma's, curricula en/of leerlijnen en het variëren en arrangeren in het beschikbare onderwijsaanbod en/of het ontwikkelen van onderwijsmateriaal gebruikmakend van beschikbare onderwijsmaterialen.
onderwijsondersteuningAlle activiteiten die nodig zijn om de deelname aan het onderwijs mogelijk te maken.Dit omvat activiteiten op het gebied van algehele leiding, organisatie en/of administratie die het onderwijs ondersteunen / ontlasten, zodat meer tijd overblijft voor de kernactiviteiten en om de kwaliteit van het onderwijs te bevorderen, en worden uitgevoerd door o.a. medewerkers van betrokken onderwijsorganisatie en zorgmedewerkers / -coördinatoren.
onderwijsorganisatieEen organisatie die onderwijs aanbiedt en verzorgt en regelt dat aan de gestelde randvoorwaarden wordt voldaan.Hieronder vallen o.a. onderwijsbesturen en onderwijsaanbieders, maar bijvoorbeeld niet aan onderwijs gerelateerde organisaties, zoals educatieve uitgevers, DUO, Kennisnet.
onderwijslocatieEen plek waar onderwijs wordt aangeboden en gevolgd.Dit kan een adres zijn, maar ook een gebouw, sportveld, schip of een andere plaats.
onderwijsmedewerkerEen natuurlijk persoon die op grond van een overeenkomst werkzaam is voor een onderwijsorganisatie.Hiertoe behoren onder anderen alle personen met een arbeidsovereenkomst of een detacheringsovereenkomst, evenals uitzendkrachten, stagiaires en vrijwilligers.
onderwijsaanbodDatgene wat een onderwijsorganisatie organiseert aan onderwijsactiviteiten zowel inhoudelijk als qua aanpak.Het is het totale pakket van te volgen soorten onderwijs, waarvoor een onderwijsdeelnemer zich kan aanmelden.
leerresultaatVastgelegde beoordeling van een door een onderwijsdeelnemer uitgevoerde onderwijsactiviteit.
onderwijsactiviteitHet aanleren van kennis, vaardigheden en attitudes om vooraf vastgelegde doelen na te streven.Het aanleren omvat zowel het eigen maken door een onderwijsdeelnemer als het lesgeven door een leerkracht.
onderwijseenheidEen samenhangend geheel van kennis, inzicht en vaardigheden met een bepaald leerdoel.
onderwijsdeelnemerEen natuurlijk persoon die deelneemt aan een onderwijsactiviteit om zich kennis, vaardigheden en attitudes eigen te maken.
onderwijsmateriaalBenodigdheden bestemd voor gebruik binnen het onderwijs.Onderwijsmateriaal omvat educatieve content en andere hulpmiddelen ter ondersteuning van onderwijsactiviteiten, waaronder schoolboeken en werkbladen, software, allerlei teksten, audiovisuele hulpmiddelen (bijvoorbeeld cd-speler, multimedia-pc, beamer, film) en technische hulpmiddelen (bijvoorbeeld grondstoffen, gereedschap, knutselmateriaal). Ook toetsen worden tot onderwijsmateriaal gerekend.
onderwijsdeelnameEen afspraak voor het gaan volgen, volgen en hebben gevolgd van onderwijs.De afspraak kan betrekking hebben op een volledige opleiding maar ook op het volgen van een onderwijsdeelnemer aan een specifieke onderwijsactiviteit (minor, keuzevak ec.)

Zie ook[bewerken]